به‌طور قطع تاکنون بارها اصطلاحات تهدید سایبری و امنیت سایبری به گوشتان خورده است. اما سوالی که در چنین شرایطی مطرح می‌شود این است که تهدید سایبری واقعاً به چه معناست و چه آسیب‌هایی را می‌تواند به افراد و کسب‌وکارشان وارد کند؟ هرچقدر که شما به شناخت بهتری درباره تهدیدات سایبری دست پیدا کنید، در نهایت می‌توانید عملکرد بهتری را در زمینه افزایش امنیت سایبری خودتان خواهید داشت. در همین راستا ما تصمیم گرفتیم در این مقاله به بررسی مفهوم تهدیدات سایبری پرداخته و تهدیدات چهارگانه سایبری را معرفی کنیم.

در این مقاله به بررسی موضوعات زیر می‌پردازیم:

• تهدید سایبری چیست؟
• سه مشخصه اصلی تهدیدات سایبری
• تهدیدات پنج‌گانه سایبری کدامند؟
• راهکارهای دفاعی در برابر تهدیدات سایبری
• نقش هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در امینت سایبری

 

تهدید سایبری چیست؟

تهدیدات سایبری فعالیت‌های آسیب‌‍رسانی هستند که با هدف تخریب، سرقت یا مختل کردن کامل زندگی دیجیتال افراد صورت می‌گیرد. ویروس‌های کامپیوتری، نقض داده و حملات DDoS تنها چند نمونه از تهدیدات سایبری شناخته شده هستند. باتوجه‌به اینکه امروزه وابستگی نفرات و کسب‌وکارها به استفاده از فناوری‌های وابسته به اینترنت بسیار بیشتر از گذشته شده است، تهدیدات سایبری فراگیرتر شده و در عین حال ما شاهد خطرات سایبری پیشرفته‌تری نیز هستیم. از آنجایی که این تهدیدات می‌توانند چالش‌های زیادی را برای افراد و کسب‌وکارها ایجاد کنند، آشنایی با انواع تهدیدات سایبری و درک خطراتی که می‌توانند داشته باشند، اولین قدم برای دفاع از خود در برابر آنهاست.

 

سه مشخصه اصلی تهدیدات سایبری

به طور کلی تهدیداتی که امنیت سایبری با آنها مقابله می‌کنند در 3 دسته‌بندی اصلی قرار می‌گیرند:

1. جرایم سایبری (Cybercrime): هرگونه فعالیتی که با هدف آسیب‌رسانی به یک کامپیوتر یا شبکه اتفاق می‌افتد در دسته بندی جرایم سایبری قرار می‌گیرد. برخی از رایج‌ترین انواع جرایم سایبری، هک یا غیرفعال کردن یک کامپیوتر یا شبکه است. عموماً افرادی که درگیر جرایم سایبری می‌شوند، کسانی هستند که به دنبال دستیابی به منافع مالی یا ایجاد اختلال در عملکرد افراد می‌باشند.
2. حملات سایبری (Cyber-attack): فعالیت‌هایی که توسط مجرمان سایبری با استفاده از یک یا چند رایانه علیه یک یا چند رایانه دیگر با هدف غیرفعال کردن، سرقت داده‌‌ها یا استفاده از رایانه هک شده به‌عنوان نقطه راه‌اندازی حملات دیگر انجام می‌شود، در دسته‌بندی حملات سایبری قرار می‌گیرند. به طور معمول حملات سایبری با انگیزه‌های سیاسی اتفاق می‌افتند.
3. تروریسم سایبری (Cyberterrorism): از همگرایی فضای مجازی و تروریسم، تروسیسم سایبری پدید می‌آید. در واقع تروریسم سایبری شامل هرگونه حمله یا تهدید به حمله‌ای است که در جهت تضعیف سیستم‌های الکترونیکی و ایجاد رعب و وحشت در میان مردم و دولتمردان یک کشور و در راستای پیشبرد اهداف سیاسی و اجتماعی رخ می‌دهد.

 

تهدیدات پنج‌گانه سایبری کدامند؟

در حالت کلی تهدیدات سایبری را می‌توان در 4 دسته‌بندی اصلی قرار داد:

• بدافزارها (Malware)
• تزریق SQL
• فیشینگ (Phishing)
• حمله مرد میانی (Man-in-the-middle attack)
• حمله منع سرویس (Denial-of-service attack)

در ادامه به بررسی دقیق هر یک از این تهدیدات سایبری خواهیم پرداخت.

 

1. بدافزارها (Malware)

یکی از رایج‌ترین انواع تهدیدات سایبری، بدافزارها هستند. بدافزارها نرم‌افزارهای مخربی هستند که توسط یک مجرم سایبری یا هکر جهت مختل کردن یا آسیب‌رسانی به یک رایانه یا شبکه ایجاد می‌شوند. بدافزارها عموماً در قالب‌های مختلفی برای دانلود قرار می‌گیرند و بعد از کلیک افراد روی لینک آنها و اقدام برای دانلود، سیستم فرد را آلوده می‌کنند. در حال حاضر انواع مختلفی از بدافزارها وجود دارند که عبارت‌اند از:

• ویروس (Virus): برنامه‌ای است که به یک فایل تمیز متصل شده و با تکرار خود به‌سرعت در سراسر سیستم پخش شده و فایل‌های مختلف را با کدهای مخرب آلوده می‌کند.
• تروجان (Trojans): نوع دیگری بدافزار است که به شکلی فریبنده و به‌عنوان یک نرم‌افزار قانونی و مناسب وارد یک سیستم شده و سپس اقدام به تخریب فایل‌های موجود یا سرقت اطلاعات می‌کند.
• جاسوس افزار (Spyware): این نوع از بدافزار بدون اجازه کاربر روی سیستم او نصب شده و کارهایی که کاربر انجام می‌دهد را ضبط کرده و برای مجرمان سایبری ارسال می‌کند.
• باج افزار (Ransomware): باج افزارها نیز یک نوع بدافزار هستند که پس از ورود به یک سیستم یا برنامه، فایل‌ها و داده‌های کاربر را رمزنگاری و قفل می‌کند و مجرمان سایبری با تهدید به پاک کردن اطلاعات کاربر او را مجبور به پرداخت هزینه می‌کنند.
• آگهی افزار (Adware): این نوع بدافزار در قالب تبلیغات فریبنده نمایش داده می‌شود و افراد را ترغیب به کلیک روی آگهی‌های تبلیغاتی مخرب می‌کنند.
• بات‌نت (Botnets): بات‌نت‌ها شبکه‎‌‌ای از رایانه‌های آلوده به بدافزار هستند که به مجرمان سایبری این امکان را می‌دهند تا از آنها برای انجام یکسری اقدامات آنلاین بدون اجازه کاربر استفاده کنند.

 

2. تزریق SQL

نوع دیگر تهدید سایبری که لازم است با آن آشنایی داشته باشید، تزریق SQL است که از این نوع حمله سایبری برای کنترل یا سرقت داده‌ها از یک پایگاه داده استفاده می‌شود. در واقع در این روش مجرمان سایبری از آسیب‌پذیری‌ها و نقاط قابل نفوذ استفاده کرده و یک دستور SQL مخرب را وارد پایگاه داده آسیب‌پذیر کرده و به اطلاعات حساس موجود در این بخش دسترسی پیدا می‌کنند.

 

3. فیشینگ (Phishing)

در تهدیدات سایبری فیشینگ عموماً به شکلی کاملاً هدفمند و حرفه‌ای و در قالب یک سایت یا ایمیل قانونی، افراد را وادار به افشای اطلاعات شخصی خودشان مثل اطلاعات بانکی، رمزعبور یا سایر اطلاعات شخصی کرده و سپس ازین اطلاعات جهت سرقت پول یا سواستفاده‌های دیگر استفاده می‌کنند.

 

4. حمله مرد میانی (Man-in-the-middle attack)

حمله مرد میانی نوع دیگری تهدید سایبری است که در آن مجرم سایبری ارتباط میان 2 فرد را رهگیری کرده و داده‌هایی که میان آنها ردوبدل می‌شود را سرقت می‌کند. در واقع این نوع تهدید را می‌توان نوعی استراق سمع دانست که در آن مجرم سایبری یک مکالمه را به‌صورت کامل رصد و کنترل می‌کند.

 

5. حمله منع سرویس (Denial-of-service attack)

این نوع تهدید سایبری که معمولاً با نام حملات DDoS شناخته می‌شود، عموماً روی یک یا تعداد کمی سرور یا شبکه اتفاق می‌افتد که طی آن مجرم سایبری تعداد بسیار زیادی درخواست غیرواقعی را به سمت شبکه یا سرور روانه کرده و باعث ایجاد اختلال در عملکرد سیستم یا از کار افتادن کامل آن برای یک بازه زمانی مشخص می‌شود.

 

راهکارهای دفاعی در برابر تهدیدات سایبری

برای مقابله با هرکدام از این تهدیدات سایبری، راهکارهای دفاعی خاصی وجود دارد که می‌تواند به کاهش یا جلوگیری از آسیب‌ها کمک کند. در ادامه به بررسی برخی از اصلی‌ترین آنها خواهیم پرداخت:

 

بدافزارها (Malware)

• نصب و به‌روزرسانی مداوم آنتی‌ویروس و نرم‌افزارهای امنیتی: آنتی‌ویروس‌های به‌روز قابلیت شناسایی و خنثی‌سازی بسیاری از بدافزارها را دارند.
• به‌روزرسانی منظم سیستم‌عامل و نرم‌افزارها: بسیاری از بدافزارها از آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری استفاده می‌کنند، بنابراین به‌روزرسانی‌ها می‌تواند این ضعف‌ها را برطرف کند.
• پیکربندی اصولی فایروال‌ها و استفاده از نرم‌افزارهای ضدبدافزار: فایروال‌ها مانع از ورود کدهای مشکوک و آلوده به سیستم می‌شوند.

 

تزریق SQL

• استفاده از دستورات آماده (Prepared Statements): این روش باعث می‌شود داده‌های ورودی به عنوان کدهای اجرایی در SQL شناخته نشوند.
• استفاده از ORM: این روش کمک می‌کند کدهای SQL در لایه‌ای امن‌تر و به صورت خودکار تولید شوند و احتمال تزریق را کاهش می‌دهد.
• اعتبارسنجی و پاکسازی داده‌های ورودی: اطمینان حاصل کنید که ورودی‌ها فقط داده‌های معتبر و غیر مخرب هستند.

 

فیشینگ (Phishing)

• آموزش کاربران: یکی از بهترین دفاع‌ها در برابر فیشینگ، آموزش کارکنان برای شناسایی ایمیل‌ها و لینک‌های مشکوک است.
• استفاده از احراز هویت دومرحله‌ای: این روش در صورت سرقت رمز عبور، از ورود غیرمجاز جلوگیری می‌کند.
• به‌کارگیری نرم‌افزارهای فیلتر ایمیل: این نرم‌افزارها به شناسایی و حذف ایمیل‌های فیشینگ قبل از رسیدن به کاربران کمک می‌کنند.

 

حمله مرد میانی (Man-in-the-middle attack)

• رمزگذاری داده‌ها با استفاده از پروتکل HTTPS و TLS: این پروتکل‌ها اطلاعات بین کاربر و سرور را رمزگذاری می‌کنند تا مهاجم نتواند اطلاعات را مشاهده یا تغییر دهد.
• استفاده از VPN: شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) می‌توانند داده‌ها را رمزگذاری کرده و امنیت ارتباطات آنلاین را افزایش دهند.
• احراز هویت قوی و تأیید هویت: روش‌های پیشرفته احراز هویت مانند گواهینامه‌های دیجیتال و کلیدهای عمومی می‌توانند به جلوگیری از جعل هویت کمک کنند.

 

حمله منع سرویس (Denial-of-Service attack)

• استفاده از سیستم‌های جلوگیری از حملات DDoS: این ابزارها توانایی شناسایی و کاهش ترافیک مخرب در زمان وقوع حملات DoS و DDoS را دارند.
• پیکربندی و توزیع منابع سرور: تقسیم منابع در چندین سرور و استفاده از شبکه‌های توزیع محتوا (CDN) می‌تواند فشار بر سرور اصلی را کاهش دهد.
• مانیتورینگ مداوم و تحلیل ترافیک شبکه: شناسایی فعالیت‌های غیرعادی در شبکه و واکنش سریع می‌تواند از شدت حملات DoS بکاهد.

این راهکارها می‌توانند به عنوان لایه‌های دفاعی موثر برای حفاظت در برابر این تهدیدات سایبری عمل کنند.

 

نقش هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در امنیت سایبری

هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) نقش مهمی در امنیت سایبری ایفا می‌کنند و به شکل قابل توجهی می‌توانند در شناسایی، جلوگیری و پاسخ‌دهی به تهدیدات سایبری موثر باشند. برخی از نقش‌ها و کاربردهای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در امنیت سایبری عبارت‌اند از:

1. شناسایی تهدیدات ناشناخته

هوش مصنوعی می‌تواند الگوهای غیرمعمول و نشانه‌های تهدید را به‌صورت خودکار شناسایی کند. این قابلیت به ویژه برای کشف تهدیدات پیچیده و نوظهور، مانند حملات روز صفر که آسیب‌پذیری‌های ناشناخته را هدف قرار می‌دهند، بسیار موثر است.

 

2. پیش‌بینی و پیشگیری از حملات سایبری

الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌توانند از داده‌های گذشته الگوهای خاصی را یاد بگیرند و پیش‌بینی کنند که احتمال دارد کدام سیستم‌ها یا کاربران هدف حملات قرار گیرند. همچنین می‌توانند هشدارهایی در خصوص فعالیت‌های مشکوک و حملات پیش‌بینی‌شده به تیم‌های امنیتی ارائه دهند.

 

3. تحلیل خودکار رخدادهای امنیتی

هوش مصنوعی می‌تواند لاگ‌ها و داده‌های امنیتی را تحلیل کند و الگوهای حملات را به‌صورت خودکار شناسایی کند، در نتیجه این امر از تعداد هشدارهای کاذب کاسته شده و شناسایی سریع‌تر تهدیدات واقعی را ممکن می‌شود.

 

4. پاسخ‌دهی خودکار به تهدیدات

سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی قادرند به تهدیدات امنیتی به‌صورت خودکار پاسخ دهند. به عنوان مثال، سیستم‌ها می‌توانند یک حمله شناسایی‌شده را قرنطینه کنند یا دسترسی یک کاربر مشکوک را به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت انسانی مسدود کنند.

 

5. تشخیص بدافزارهای پیچیده و جدید

یادگیری ماشین می‌تواند انواع جدید بدافزارها را بر اساس رفتار و ویژگی‌های مشابه با بدافزارهای قبلی شناسایی کند. این روش به خصوص در شناسایی بدافزارهای مبتنی بر تغییر کد یا بدافزارهای رمزنگاری‌شده مؤثر است.

 

6. شناسایی حملات فیشینگ و هرزنامه‌ها

هوش مصنوعی می‌تواند الگوهای معمول در ایمیل‌ها و پیام‌های فیشینگ را شناسایی کند و از طریق یادگیری ماشین، پیام‌های مشکوک را به‌صورت خودکار فیلتر و مسدود کند. این ویژگی به کاهش ریسک حملات فیشینگ و هرزنامه‌ها کمک می‌کند.

 

7. افزایش دقت سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS)

سیستم‌های تشخیص نفوذ با بهره‌گیری از الگوریتم‌های AI و ML قادر به بهبود تشخیص و تجزیه‌وتحلیل داده‌های شبکه هستند و می‌توانند الگوهای غیرمعمولی مانند ترافیک غیرعادی یا دسترسی‌های مشکوک را سریع‌تر تشخیص دهند.

 

8. کاهش زمان واکنش و افزایش کارایی تیم‌های امنیتی

AI می‌تواند حجم بالای هشدارها را فیلتر و آنالیز کند و تنها موارد حساس و مهم را به تیم‌های امنیتی گزارش دهد. این امر باعث می‌شود این تیم‌ها بتوانند سریع‌تر واکنش نشان دهند و کارایی بالاتری داشته باشند.

 

9. تحلیل رفتار کاربران (UBA)

هوش مصنوعی و یادگیری ماشین می‌توانند رفتار معمول کاربران را یاد بگیرند و در صورت مشاهده فعالیت‌های غیرعادی مانند دسترسی غیرمجاز یا تغییرات ناگهانی در رفتار، هشدار دهند. این روش می‌تواند به شناسایی و جلوگیری از تهدیدات داخلی کمک کند.

 

10. افزایش دقت در ارزیابی ریسک‌ها

هوش مصنوعی امکان تحلیل داده‌های مختلف و ترکیب اطلاعات مختلف را دارد و با کمک این توانمندی خود می‌تواند ریسک‌های سایبری را پیش‌بینی کرده و پیشنهادات خاصی برای کاهش ریسک‌ها ارائه دهد که این امر باعث بهبود کلی امنیت سازمان می‌شود.

هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در حال تبدیل شدن به اجزای حیاتی در حوزه امنیت سایبری هستند و با بهره‌گیری از آن‌ها می‌توان به مقابله مؤثرتری با تهدیدات پیچیده و مدرن پرداخت.

در حال حاضر تهدیدات سایبری به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرده است و مجرمان سایبری هر روزه به‌شکل‌های مختلفی در حال حمله به سیستم‌های افراد سواستفاده از اطلاعات آنها هستند. موضوع قابل توجه این است که تمامی افراد و کسب‌وکارها در برابر تهدیدات سایبری آسیب‌پذیر هستند و اگر به شکل مناسبی با انواع حملات سایبری و راهکارهای مقابله با آنها آشنا نباشند، دچار مشکلات مختلفی خواهند شد. در این مقاله تلاش کردیم شما را با مفهوم تهدید سایبری آشنا کرده و سپس انواع مختلف تهدیدات سایبری را معرفی کنیم تا بتوانید با شناخت بهتری در راستای مقابله با آنها اقدام نمایید.